Koken met jongeren: een recept voor gezonde keuzes en verbinding
Kun je als jongerencentrum én laagdrempelig blijven voor 10- tot 15-jarigen én hen tegelijkertijd stimuleren om gezonder te eten? Jongerencentrum The Base Noordwijk bewijst dat dat kan. Jongerenwerker Michael Hulpusch en JOGG-regisseur Isabelle Groenstege delen hun praktische tips en vertellen waarom ze dit zo belangrijk vinden.
Michael Hulpusch is jongerenwerker bij Welzijnskwartier Noordwijk. Noordwijk heeft twee jongerencentra. “Het zijn laagdrempelige, warme huiskamerachtige omgevingen waar de jongeren elkaar kunnen ontmoeten, waar iedereen erbij hoort, ertoe doet en meedoet.”
Wekelijks kookcafé
Alle Welzijnskwartier-locaties in de Duin- en Bollenstreek doen veel om jongeren te stimuleren gezond(er) te eten. Zo is er bijvoorbeeld altijd gratis fruit aanwezig bij activiteiten en wordt er geen frisdrank geschonken. Ze ervaren op die manier, zonder dat dat nadruk krijgt, dat water en fruit een hele normale ‘standaard’ zijn. In The Base Noordwijk is er elke week een kookcafé: voor en door jongeren. Michael vertelt: “Tijdens onze kookcafés koken we samen met jongeren onder begeleiding van onze stagiaires in een gezellige, open sfeer. Ondertussen stimuleren we ze om gezondere keuzes te maken.” Ze steken er heel wat van op. (Want hoe snijd je eigenlijk een paprika? En hoe weet je of je genoeg hebt ingekocht? Etc.) Ze doen hiermee kennis en vaardigheden op die veel van de jongeren vaak vanuit thuis niet meekrijgen. “We sturen ze met een beperkt budget op pad om de benodigde boodschappen te doen. Zo leren ze ook om met geld om te gaan…”
Teamfit helpt graag mee!
De JOGG-Teamfit coach kan een jongerencentrum of buurthuis ondersteuning bieden op de vragen: wat is nu gezond? En welke gerechten zijn geschikt om te koken met de jongeren? Ook ondersteunt de JOGG-Teamfit coach in het gezonder maken van het totale voedingsaanbod; bijvoorbeeld liever popcorn dan chips tijdens een jongerenfilmavond. De JOGG-Teamfit coach is op elke locatie van Welzijnskwartier langs geweest.
Isabelle Groenstege: “Sinds januari dit jaar ben ik JOGG/Goed Bezig-regisseur bij de gemeente Noordwijk. De JOGG-aanpak wordt in Noordwijk uitgevoerd onder de naam Goed Bezig.” Voordat Isabelle startte als JOGG/Goed Bezig-regisseur, werkte ze vanuit haar bedrijf My FoodStyle al samen met Goed Bezig en Welzijnskwartier. Eind 2023 kwamen zij samen tot het idee voor een kookwedstrijd voor jongeren. Zij vroegen hiervoor subsidie aan via het leefstijlakkoord van de Gemeente Noordwijk, welke werd toegekend.
Van een PowerPoint tot Ready Steady Cook
Isabelle: “Ik werd twee jaar geleden, via de vorige JOGG-regisseur gevraagd om bij Welzijnskwartier Noordwijk iets te doen om gezonder eten onder jongeren te stimuleren. Goedbedoeld kwam ik daar met een workshop over wie nou eigenlijk bepaalt wat je eet, dat eigenlijk je omgeving en de commercie dat grotendeels doen. Alleen, sloeg dat niet zo aan, want er zat een PowerPoint bij. En de jongeren die bij Welzijnskwartier komen, komen daar absoluut niet om op een ‘schoolse’ manier wat te leren. Het was absoluut niet nutteloos, maar we bedachten wel: we willen meer samen gaan doen, maar niet in deze vorm.” Dat opende de deur voor iets nieuws: de kookwedstrijden. Iets waar de tieners bij uitgedaagd worden en echt iets moeten dóén! “In de jaren negentig had je op de BBC het programma Ready Steady Cook. Ik was een groot fan van dat programma”, vertelt Isabelle. “Je had een rood en een groen team en twee heel blije koks. Ze moesten binnen een bepaalde tijd met een tas ingrediënten een smakelijke maaltijd bereiden. Een jury bepaalde wie er won. Daar is de kookwedstrijd op gebaseerd.” Michael: “Zo doende hebben we samen een project opgezet dat aansloot bij de doelen van het Leefstijlakkoord van 2024 van gemeente Noordwijk, namelijk dat de inwoner zich gezonder voelt door kennis over de gezonde keuze te bevorderen en hierdoor de leefstijl te verbeteren.”
Teamwork
Bij de eerste editie van de kookwedstrijd vroegen de jeugdhandhaver en de jeugdagent of ze langs mochten komen om te kijken, om zo op een ongedwongen manier in contact te zijn met jongeren. Ze werden meteen ‘ingerekend’ en kregen een rol in de wedstrijd: ze werden elk ingedeeld in een team, om te hélpen. “Dat werkte zo goed, dat is hét concept geworden”, vertelt Isabelle. Bij elke editie worden de twee teams van vier tieners ondersteund door twee mensen die beroepsmatig te maken hebben met jeugd en welzijn. “Het levert een heel grappige dynamiek op, want ze zijn tijdens de wedstrijden niet meer de professional waar de tieners “naar moeten luisteren”, maar ze gaan echt als een team samenwerken aan een minder beladen opdracht. En daarbij zijn de tieners de regisseurs.” Naast de teamondersteuners is er een kok bij de wedstrijden, die elk team ondersteunt bij het opdoen van de kookvaardigheden. Elke editie van de kookwedstrijd is een beetje anders, krijgt een ander thema. “Maar… er wordt elke keer wel naar een volledige, gezonde maaltijd gestreefd. Extra punten zijn te verdienen als ze bijvoorbeeld volkorengraanproducten gebruiken. “En het gerecht dient voldoende groenten en een eiwitbron te bevatten”, legt Isabelle uit. “Ze krijgen punten op smaak, gezondheid, presentatie en samenwerking.” Elk team kookt voor acht personen, dus in totaal wordt er met zestien personen gegeten. Aan één lange tafel, zonder mobieltjes. “Het samen koken, regelen, ‘strijden’ en eten is bovenal een geweldige sociale verbinding,” benadrukt Michael “wat weer bijdraagt aan het versterken van het sociale netwerk en de mentale gezondheid.”
4 praktische tips voor een kookwedstrijd of een kookcafé
- Zorg, als je zoiets dynamisch als een kookcafé of -wedstrijd gaat doen, voor veel helpende handjes.
- Erken zo veel mogelijk de autonomie van de tieners en leg de keuzemogelijkheden zo veel mogelijk bij henzelf. Geef ze verantwoordelijkheid op een leuke manier.
- De tiener van vandaag de dag leest niet een week van tevoren wat de instructies zijn. Michael: “We informeren ze fasegewijs in een appgroep. Pas tijdens de avond zelf vertellen we wat de opdracht precies inhoudt.”
- Heb aandacht voor hygiënisch koken en mogelijke voedselovergevoeligheden in de groep.
Hoe zorg je ervoor dat jongeren daadwerkelijk komen opdagen en betrokken blijven?
Voor zowel het kookcafé als de kookwedstrijd geldt dat de jongeren echt zelf aan de slag gaan. Het zijn daardoor niet zozeer activiteiten vóór hen, maar vooral ván hen. Dat maakt dat hun betrokkenheid groot is. Een heel praktische tip van Isabelle en Michael hierbij is: nodig de deelnemers uit om de volgende keer een leeftijdgenoot mee te nemen. Drie onmisbare ingrediënten voor een geslaagde kookwedstrijd zijn wat Michael en Isabelle betreft: een goede samenwerking en afstemming tussen de verschillende professionals (de kok, de teamondersteuners, de jongerenwerker en de JOGG-regisseur), een strakke, dynamische planning en tegelijkertijd een flinke dosis flexibiliteit om die op de avond zelf ook gedeeltelijk weer los te laten. “Van tevoren weet je nooit exact hoe het gaat lopen, wie er precies meedoen en aanschuiven en welke gerechten ze precies gaan maken”, vat Michael samen. “Dat kan niet anders als je het voor de jongeren zo laagdrempelig en vrijblijvend mogelijk wilt houden.” Wie wint bepaalt een jury: Isabelle, een kok, de sociaal werker of jongerenwerker en de stagiaire. Dat doen ze uiteraard ná het eten. “Dat moet je niet laten doen door de andere aanwezige tieners, want dan krijg je vriendjespolitiek. Het winnende team krijgt een cadeaubon.” In de laatste editie was het thema ‘vegetarisch’ en werden de twee teams geassisteerd door een cultuurcoach en de nieuwe directeur van theater De Muze. “Beide teams waren heel erg gefocust”, blikt Michael terug. “Het was net de finale van Heel Holland Bakt.”
(Geschreven door JOGG)