Preventie bij Doekoes, Millies, Ekkies en Stacken
Preventie bij geldproblemen dus
Veel jongeren hebben geldproblemen en ‘briefangst’. Papieren brieven betekenen slecht nieuws en worden vaak simpelweg niet geopend. Hierdoor stapelen schulden zich op. Brieven werken voor jongeren al lang niet meer als rode lap op een stier, maar als olifant in de kamer. En wat doe je met die olifant? Juist, lekker negeren. Onze scherpe sociaal werker jongeren Remco van der Meij schreef er een geweldig blog over naar aanleiding van het symposium ‘Samen opgeteld, jong geleerd, om schulden te voorkomen’ van de Belastingdienst.
Tim had 42 brieven op zijn studentenkamer liggen
“Ongeopend, welteverstaan. En de stapel groeide per week”, vertelde de 21-jarige Tim. Want dat gebeurt, als je papieren brieven niet open maakt. Herinneringen, aanmaningen, kopieën, aangetekende exemplaren en brieven met stempels. Hoe hoger de stapel werd, des te lastiger ik ermee om kon gaan. Die brieven openmaken? Het lukte gewoon niet meer.”
Er was bij Tim onmiskenbaar ‘briefangst’ ontstaan voor zo’n beetje alle post met een officieel logo: Belastingdienst, CJIB, zorgverzekeraar, kamerverhuurder en nog een paar officials. Jongeren krijgen nauwelijks meer post. Bijna alles gaat digitaal. Oldschool brieven voorspellen meestal niet veel goeds, was Tim’s ervaring ondertussen. “In het begin had ik alleen maar een bonzend hart en stress in mijn maag als mijn huisgenoten riepen: ‘Tim, pòòòòst voor je! … Alwééér!’ Maar na een tijdje voelde ik bij weer zo’n brief ware paniek.”
Schulden als verdienmodel
Het resultaat van die inmiddels 63 ongeopende brieven: Tim kwam nauwelijks uit zijn kamer en trok zich steeds meer terug uit het openbare leven. Totdat de ‘generieke compassie’ van organisaties (lees, het volautomatische systeem van invordering) hortend en stotend tot stilstand kwam. De ene wat later dan de andere. “Aiiii, deze is hardnekkig”, constateerde afdeling na afdeling. Los van elkaar en zonder optelsom. Plots werden zijn losse schulden verheven tot verdienmodel. En streden incassobureaus om voorrang bij Tim. Juridisch correct. Maar hij ontmoette weinig echte compassie voor de mens achter een dieprood saldo.
Vet groot probleem
Maar liefst 40% van de jongeren had in 2023 weleens moeite met het betalen van een rekening. Dit aantal groeit. Een derde van de Mbo'ers laat meer dan €1.000 per jaar aan zorgtoeslag liggen. Maar liefst 5% van de jongeren met schulden heeft een schuld tussen de € 3000 en € 20.000. En zo kunnen we nog even doorgaan.
Hoe beginnen geldproblemen?
Dat vroeg de zaal met symposiumgangers aan de drie andere jongeren die samen met Tim openharig op het podium stonden. De eerste was een kunstzinnige jonge dame die als talentvolle ZZP’er verzoop in alle verantwoordelijkheden waar ze niet op was voorbereid. Een tweede twintiger had haar opleiding goed op de rails, maar raakte onbedoeld zwanger met dito kostenposten. En bij een jonge rapper kwamen de eerste officiële brieven vanuit een fikse scooterboete, die uiteindelijk eindigde met 25.000 euro schuld aan “van alles en nog wat”.
En Tim? “Ik woonde antikraak en had lage woonlasten. Maar ik moest wel eten en de kosten van boodschappen gingen sky high de afgelopen jaren. Net als energie, verzekeringen en studieboeken. Soms boekte ik een termijnbetaling van de zorgverzekering terug, zodat ik weer een maand spaghetti en diepvriespizza kon eten. En dat terugboeken van automatische afschrijvingen deed ik steeds vaker, en vaker.”
Onvolwassen en onverantwoordelijk?
Oh ja, deels wel. Dat gaven de jongeren zelf ook ruimhartig toe. Tegelijkertijd werd het tijdens het symposium wederom duidelijk dat:
- Schulden klein beginnen en door pech en onkunde onhoudbaar kunnen worden
- Schulden bijna iedereen kan overkomen
En dus rees de vraag wat instanties en bedrijven samen kunnen doen om jongvolwassenen sneller te helpen. Zodat ze niet stilgezet worden in hun ambities, kansen, opleidingen, carrières, relaties, huisvesting etc. Zodat ze niet verzuipen of slecht worden gereanimeerd. Anders gezegd: hoe veranderen we het systeem, dat we hebben opgetuigd?
Daar ligt een grote verantwoordelijkheid voor schuldeisers, constateerde de zaal. Er kwamen meteen ook drie mooie tips. Misschien niet heel nieuw, maar bij lange na nog niet overal gemeengoed:
- Wees ruimhartig met betaalpauzes die lucht scheppen
- Stel regievoerders aan die ook met houding en gedrag van jongeren aan de slag gaan
- Doe actief aan vroegsignalering en preventie
Preventie? Welzijnskwartier!
Vanuit tip 3 Vroegsignalering en Preventie mocht ik samen met Sociaal Werk Nederland een workshop geven aan de deelnemende instanties over het project Nooit meer Skeer. Daarin combineren we lessen over geld op het Mbo met jongerenwerk op school, op straat en in jongerencentra. Steeds weer blijkt dat individuele coaching - soms na verwijzing van externe partners - van jongeren met serieuze red vlags op geldgebied, aantoonbare vruchten afwerpen. Vanuit onze goede relatie durven jongeren over hun schaamte heen te stappen en samen met een coach stappen te zetten bij zowel financiële als onderliggende problemen.
Budgetteren, duidelijke afbetaalschema’s en betaalregelingen (laten) treffen vanuit de eigen regie van jongeren. Bij Nooit meer Skeer lopen we samen op met jongeren. We helpen met het vinden van het juiste loket, een passende (bij)baan of opleiding. En geven info over verplichte verzekeringen, bankzaken en vergoedingen van zorgkosten. Allemaal zaken die er op school bij inschieten. Net als bij sommige ouders.
Wij zien geldeducatie wel degelijk als een belangrijke lifeskill. Met de juiste preventieve hulp kunnen problemen vroegtijdig verholpen worden. Laten we daar met alle stakeholders komende jaren stevig op inzetten.
Onze bijdrage kreeg nog net geen staande ovatie , maar we kregen wel de handen op elkaar .
Remco van der Meij is een van onze 20 sociaal werkers jongeren. Specialisten die als geen ander weten wat jongeren beweegt, triggert en motiveert. En met hun preventieve inzet dure jeugdhulp voorkomen. Onze jongerenwerkers werken vanuit het keurmerk Sterk Sociaal Werk en signaleren trends en ontwikkelingen eerder dan wie dan ook. Dit doen ze op de (digitale) straat in jongerencentra en steeds vaker op scholen. Meer weten over ons jongerenwerk? Neem gerust contact op.
Remco van der Meij
Sociaal Werker - Jongeren
Jongerenwerker Hillegom