12 nov 2020 - Bezuinig niet op preventie - Gwen Spies

Gwen Spies, Gebiedsmanager Welzijnskwartier

Welzijnskwartier maakt zich ernstig zorgen om de toekomst van het sociale domein. De gemeente Katwijk bezuinigt voor het tweede jaar op rij op welzijn en preventie, om daarmee de tekorten in de Jeugdzorg en Wmo op te lossen. Deze keer is de bezuiniging €5,2 miljoen. Katwijk, voorheen een financieel gezonde gemeente, moet moeilijke keuzes maken. Als Welzijnskwartier weten we hoe dit voelt. Wij hebben reeds 
€ 900.000 ingeleverd en in deze volgende ronde neemt dit bedrag toe. Dit betekent concreet minder investering in preventie met als gevolg hogere zorgkosten in de toekomst. 

Onze zorgen gaan primair over het gemis van een onderliggende visie op de toekomst. De notitie ‘Bezuinigingen’ biedt een scala aan opties waarmee de tekorten op korte termijn worden weggewerkt, maar geeft geen structurele antwoorden op vragen als: Waarom lopen de tekorten in de Jeugdzorg en de Wmo op? Welke oplossingen zijn er voor de toekomst? Hoe voorkomen we nieuwe bezuinigingsrondes in de komende jaren? 

Oud handelen en gedrag
Gemeentes zijn sinds 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van de nieuwe Jeugdwet. De kern van deze wet is de transformatie ‘van zorg naar preventie’. Door de gemeente de regie te geven, moest er een sterker preventief lokaal aanbod komen. Dit kan door anders te gaan werken en denken, door goed opdrachtgeverschap, door ruimte te geven aan de wijze waarop het veld tot oplossingen komt en bovenal door een moderne visie op ziekte en gezondheid. In Katwijk zien wij dat deze transformatie bij de gemeente onvoldoende op gang komt en dat er met bezuinigingen op het minder grijpbare preventietermijn wordt teruggevallen op ‘oud handelen en oud gedrag’. 

Met de Maatschappelijke Agenda en de veranderingen in de Toegang, worden voorzichtige stappen gezet met integraal en wijkgericht werken èn met de transformatie van ‘zorg naar preventie’, maar die gaan – zoals blijkt uit de tekorten in de ‘harde’ zorg – te traag. Door deze tekorten vervolgens op te vangen met bezuinigingen op preventie, wordt de vicieuze cirkel niet doorbroken, maar juist bevestigd. Dit kan en moet beter, in het belang van het welzijn en welbevinden van alle inwoners. 

Minder messen op straat
Een voorbeeld: in de Jeugdhulp bestaat de 0de (onderwijs, wijkteam, jongerenwerk etc), 1e (huisarts, politie, HALT maatschappelijk werk etc) en 2e (GGZ-verslavingszorg, jeugdreclassering etc) lijnsondersteuning. Door te investeren in de 0de lijn, voorkom je niet alleen dure zorgtrajecten in de 1e en 2e lijn, maar creëer je ook minder uitval op en buiten de school. Inzetten op preventie (0de lijn) zorgt voor minder vroegtijdige schooluitval, minder verslavingen, minder criminaliteit en messen op straat en minder overlast in de wijk. In Katwijk wordt nu dus bezuinigd op die 0de lijn, omdat er een tekort is in de rest van de keten. 

Nog een voorbeeld is het landelijke concept Welzijn op Recept. Lang niet alle gezondheidsklachten hebben een fysieke oorzaak. Soms is de oorzaak eenzaamheid, schulden, werkeloosheid etc. Met Welzijn op Recept schrijft een arts geen traditioneel pilletje voor, maar verwijst hij door naar de welzijnscoach. De praktijk laat zien dat hiermee het dure zorggebruik omlaaggaat en het welbevinden van de patiënt stijgt. Dit eenvoudige principe kunnen we in Katwijk op veel meer terreinen inzetten.

Met meer lef op weg naar het nieuwe doen
Onderzoeken wijzen uit dat er niet één oplossing is voor de problemen in de Jeugdzorg. Datzelfde geldt ook voor andere onderwerpen in het sociale domein, zoals sport & bewegen, gezond leven, een toekomstgerichte visie op vrijwilligerswerk en mantelzorgondersteuning. Bij al die onderwerpen gaat het om een waaier aan keuzes, die zorgen voor meer grip. Die waaier komt pas tot stand als partijen vanuit co-creatie met elkaar samenwerken, leren en ontwikkelen. De ruimte voor co-creatie is het nieuwe denken en het nieuwe (samen)werken waar iedereen naartoe wil, maar die in Katwijk dus onvoldoende wordt ingevuld. Hiermee missen we de kern van de oorspronkelijke opdracht en dus van de transformatie. 

We hebben nú de kans om oud denken en oud gedrag achter ons te laten, maar dan moeten we dit doen: 

• Durf te investeren in de gezamenlijke aanpak.
• Zet preventie op 1.
• Durf af te schalen om de gewenste en noodzakelijke kentering op gang te brengen.
• Laten we leren van een best practice als Deventer, waar een overschot is op het Jeugdzorgbudget.
• Plan binnenkort een gesprek met alle partijen die bijdragen aan ons goud van de toekomst: de jeugd.

Gwen Spies is lid van het managementteam van Welzijnskwartier