19 september 2023 - Van overbelaste zorg naar de kracht van het informele netwerk
Een dementievriendelijk Katwijk. Een prachtige ambitie, maar o zo moeilijk in de praktijk te realiseren. Hier moet alles en iedereen in geloven en energie in steken, de zorg in de volle breedte en de inwoners zelf. Een dementievriendelijke gemeente creëren, gaat over het handen en voeten geven aan complexe zorgwetten, omdenken, verwachtingenmanagement, nieuwe methodieken en veel doorzettingsvermogen. Elly, Margreet en Jacqueline schreven er een blog over.
Door Elly Hasselman–De Mooij, Margreet Adam en Jacqueline Smak Gregoor
Om bij het begin te beginnen. In 2015 kwam de WMO: van Zorgstaat naar Participatiemaatschappij. De verantwoording en regie gingen naar de burger en diens netwerk, waardoor de kwaliteit van leven zou verbeteren en kosten zouden verminderen. Voor bestuurders en beleidsmakers was dit de aftrap voor beleidsstukken waar het heel normaal leek dat de zorg en de inwoners met het grootste gemak samen een goede balans in zorgtaken zouden vinden. De jaren erna bleken dit vaak toch ivoren-torendocumenten, waarin vooral óver zorgprofessionals en inwoners werd gesproken in plaats van mét hen. Met als gevolg dat niemand in het systeem anders ging werken en doen. We dronken een glas, deden een plas en alles bleef zoals het was.
Dood spoor | Het systeem doorbreken is lastig
In Katwijk ontstond in 2017 het Netwerk Dementievriendelijke Gemeente, met pioniers vanuit zorg & welzijn. Wij drieën zaten daar ook in. We hadden vanuit onze achtergrond veel kennis, grootse plannen, maar eigenlijk geen uren en geen 100% draagvlak vanuit onze organisaties. Na verloop van tijd kwamen we erachter dat ook wij misschien wel een beetje in de ivoren-toren-valkuil aan het trappen waren. Ook wij bedachten dingen zonder echte eigenaar en zonder daar echt het personeel en de inwoner bij te betrekken. Liepen we een beetje vast? Ja, toch wel een beetje. We hadden ons simpelweg verkeken op het doorbreken van een systeem en hoe fragiel de route van zorg naar preventie is. Lees: hoe veel verschillende eilandjes, belangen, doelen en routes er zijn.
Nieuwe uitgangspunten | Begin niet te groot
In 2020 zijn we eens goed gaan nadenken over wat we anders moesten doen om Katwijk inderdaad dementievriendelijker te maken. Bovendien bleek er vanuit het preventiebudget van de gemeente geld te zijn om een andere aanpak te financieren. Daarmee kwamen we in een flow waar we nog steeds inzitten. Toen we onze ‘oude’ insteek kritisch tegen het licht hielden, kwamen we tot een aantal conclusies, succesfactoren en nieuwe uitgangspunten. Dit zijn de belangrijkste:
- Ja, kinderen willen meer betrokken worden bij de zorg voor hun ouders;
- Het netwerk van een client bestaat uit gemiddeld 11 mensen;
- Zeker bij dementie neemt het sociale isolement (en dus de zorgbehoefte) snel toe, omdat het netwerk niet goed om weet te gaan met het veranderende gedrag bij dementie;
- Zorgprofessionals weten niet goed hoe het netwerk te betrekken (handelingsverlegenheid);
- Als doorverwijzers eenmaal zorg hebben ‘voorgeschreven’, voelt het netwerk zich nauwelijks geroepen om zorgtaken op zich te nemen. Dat geldt zelfs voor relatief eenvoudige taken als steunkousen en oogdruppelen;
- In wezen gaat het om gedragsverandering bij alle stakeholders. Dat is heel lastig te bereiken en echt een kwestie van de lange adem;
- Er is een eenduidige methodiek nodig waar iedereen mee uit de voeten kan
“Ga er maar aan”, zeiden we tegen elkaar. “In wezen is het hele systeem nog steeds gericht op de formele zorg. Maar we moeten toch ergens starten.” Zo kwamen we bij de methodiek van de Eigen Kracht Centrale (zie kadertekst). En bij onze directies. Om zorgprofessionals te trainen in een methodiek is tijd en geld nodig. Dus een directie die nut en noodzaak ziet en dat faciliteert.
Stavaza | Eerst het zoet, dan het zuur
Waar staan we nu, 3 jaar na de (her)start van het project Dementievriendelijke Gemeente, waarmee we verwijzers bewust willen maken van de ‘Eigen Kracht’ in Katwijk. Bij zorgorganisaties, wijkteams en mantelzorgondersteuning zijn medewerkers opgeleid in de Eigen Kracht Methodiek. Met de casemanagers en wijkverpleegkundigen van Curadomi als koploper. Daar zien we dat er meer wordt doorgevraagd op het netwerk van cliënten. Op uitvoeringsniveau weten sociale en zorgwijkteams elkaar beter te vinden, onder meer tijdens de gezamenlijke intervisies. Het zorgkantoor stelt budget beschikbaar, waaronder het Project 'In-formeel Samen-werken' met als doel verwijzers tot bewustwording te brengen over de ontwikkelingen in regio Katwijk op het gebied van Eigen Kracht. Daarbovenop:
- Eerste Eigen Kracht Conferenties zijn een feit
- Eerste stappen naar gezamenlijke agenda zijn gezet
- Eilandjes zijn meer naar elkaar toegegroeid
- Stakeholders omarmen Eigen Kracht Methodiek
- Bestuurders voelen zich meer betrokken
Dat was het zoet. Nu het zuur. Om nog meer vaart te maken, is een kartrekker nodig. En in het verlengde daarvan een structurele, duurzame (financiële) inbedding in organisaties. Doorverwijzers acteren nog te weinig op het informele netwerk, omdat niet alle zorgaanbieders meedoen. Het betreft hier echt een OMDENK proces, die ieder in zijn of haar eigen tempo doorloopt.
Hoe nu verder?
Wij voelen dus een flow. We zijn op weg en hebben een momentum. Verslappen is geen optie meer. Wel een gezamenlijk commitment met sociale KPI’s waarop we kunnen sturen. Precies dat doen we nu binnen het project In-Formeel-Samen-Werken. Binnen dit project richten wij ons op het meenemen van onze ketenpartners in deze nieuwe manier van werken. Doen we aan bewustwording en verzorgen wij mini trainingen aan verwijzers, zoals huisartsen en Wmo consulenten. Ja, een dementievriendelijke gemeente is een kwestie van de lange adem. En die hebben we!
Margreet Adam
Manager Sociale Innovatie
Welzijnskwartier Zakelijk
Werkgevers onderscheiden zich steeds meer met focus op welzijn en preventie
De wereld een betere plek maken, daar draagt tegenwoordig iedereen wel zijn of haar steentje aan bij. Sterker, maatschappelijke relevantie wordt steeds belangrijker voor organisaties en bedrijven. Daarom ben ook jij waarschijnlijk bezig met prikkelende en inspirerende maatschappelijk doelen, waar iedereen zich voor wil inzetten. En waarmee je zinvol en betekenisvol bent voor alle stakeholders. Van klanten en investeerders tot leveranciers en medewerkers.
Meer informatie over Welzijnskwartier Zakelijk